बिधन चंद्र रॉय bidhan chandra roy biography

           डॉ. बिधन चंद्र रॉय हे आयुष्यभर काँग्रेसवादी आणि विचारधारेने गांधीवादी राहिले. डॉ. रॉय 1925 मध्ये दार्जिलिंगमध्ये गांधीजींना भेटले तेव्हा ते दोघेही लगेच मित्र बनले. गांधीजींकडून त्यांना जे आध्यात्मिक मार्गदर्शन त्यांच्या पालकांकडून मिळाले होते. 1933 मध्ये पुण्यातील पर्णकुटी येथे गांधीजी उपोषण करत होते तेव्हा त्यांच्यासोबत डॉ. पुढे, 1943 मध्ये ‘भारत छोडो’ चळवळीत गांधीजींना तुरुंगात टाकल्यानंतर, त्यांनी पुण्यात 21 दिवस ‘त्यांच्या क्षमतेनुसार’ उपोषण केले आणि डॉ. राय यांना त्यांची काळजी घेण्यास सांगितले.

          पुढच्या वर्षी डॉ. राय गांधीजींचे जवळचे मित्र आणि वैयक्तिक वैद्य बनले पण त्यांनी कधीच आंधळेपणाने त्यांचे अनुसरण केले नाही. जेव्हा जेव्हा ते त्याच्या सिद्धांताशी किंवा तत्त्वज्ञानाशी असहमत असत तेव्हा तो त्याच्याशी वाद घालायचा. 1925 मध्ये राजकारणात प्रवेश केला आणि वयाच्या 42 व्या वर्षी बंगालच्या राजकीय मंचावर एक महत्त्वाची व्यक्ती बनली. सुरुवातीला त्यांनी कोणत्याही राजकीय चर्चेत भाग घेतला नाही. त्यांना शिक्षण आणि वैद्यकविषयक समस्यांमध्ये सर्वाधिक रस होता. त्यांनी हुगळीच्या प्रदूषणाची कारणे आणि भविष्यात ते रोखण्याचे मार्ग शोधण्यासाठी समिती स्थापन करण्याचा प्रस्ताव दिला. 

           24 फेब्रुवारी 1926 रोजी त्यांनी विधानसभेत पहिले राजकीय भाषण केले. हळुहळू पण स्थिरपणे ते एक उत्कृष्ट आमदार आणि संसदपटू बनले. 1927 मध्ये देशबंधूंच्या निधनानंतर त्यांना पक्षाचे उपनेते बनवण्यात आले. त्यांची नेतृत्व क्षमता सिद्ध केल्यानंतर त्यांची महापौरपदी निवड होणार हे निश्चित असल्याने 1931 मध्ये त्यांची एकमताने निवड झाली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली महापालिकेने मोफत शिक्षण, मोफत वैद्यकीय उपचार, रस्ते व दिवाबत्तीची सुधारणा आणि पाणी वाटपाच्या सुविधा वाढविण्यासाठी जास्तीत जास्त प्रयत्न केले. रुग्णालये आणि धर्मादाय दवाखान्यांना आर्थिक मदत देण्यासाठी नियम बनवण्याचे श्रेय त्यांना जाते. देशबंधूंच्या मानवतावादी तत्त्वज्ञानाला अनुसरून त्यांनी विशेष वैयक्तिक योगदानही दिले.

             डॉ. राय यांची 1928 मध्ये अखिल भारतीय काँग्रेस कमिटीचे सदस्य म्हणून निवड झाली. विरोध आणि संघर्षापासून स्वत:ला दूर ठेवून त्यांनी आपल्या गांभीर्य, चातुर्य आणि पक्षनिष्ठेने सर्व नेत्यांना मनापासून प्रभावित केले. 1929 मध्ये बंगालमध्ये सविनय कायदेभंग चळवळ आयोजित केली. ऑक्टोबर 1934 मध्ये त्यांची बंगाल काँग्रेस कमिटीच्या अध्यक्षपदी निवड झाली. एप्रिल १९३९ मध्ये सुभाषबाबूंनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अध्यक्षपदाचा राजीनामा दिल्यानंतर डॉ. रॉय यांनी कार्यकारी समितीत सामील व्हावे अशी गांधीजींची इच्छा होती. मात्र अंतर्गत गटबाजीमुळे ते शक्य झाले नाही. दुसरे महायुद्ध सुरू झाले तेव्हा डॉ.राय यांचे काँग्रेसशी मतभेद होते. 

             त्यांनी स्वतः 1940-41 मध्ये कार्यकारिणीतून बाहेर राहण्याची विनंती केली. वास्तविक, राजकीय क्षेत्रात उतरण्याऐवजी त्यांना औषधोपचारासाठी वेळ घालवायचा होता. 18 जानेवारी 1948 रोजी गांधीजींचे दुसरे उपोषण संपले, तेव्हा त्यांनी बंगाल लेजिस्लेटिव्ह पार्टीचा निर्णय गांधीजींना कळविला आणि मंत्रिमंडळ स्थापनेबाबत संकोचही व्यक्त केला. गांधीजींनी असा सल्ला दिला की जर विधानसभेतील काँग्रेस सदस्यांना त्यांची गरज असेल तर ती स्वीकारणे त्यांचे कर्तव्य आहे. 

              पक्षाचा हस्तक्षेप नसेल तरच मी हे काम करेन, असे डॉ. राय यांनी ठणकावून सांगितले. मला पक्षाच्या सदस्यत्वाच्या आधारे नव्हे तर क्षमता आणि कौशल्याच्या आधारावर मंत्रिपदाची निवड करण्यास मोकळे असावे.” काँग्रेस विधीमंडळ पक्ष आणि काँग्रेस समितीने याला सहमती दिल्यावर त्यांनी मुख्यमंत्रिपदाची जबाबदारी स्वीकारली. 23 जानेवारी 1948 रोजी राज्यपाल सी गोपालाचारी यांनी त्यांना पदाची शपथ दिली. 

              पद स्वीकारल्यानंतर, डोरई यांनी संकटे आणि विरोधकांना घाबरले नाही, तर ते स्थिर राहिले आणि धैर्याने सामोरे गेले. शांत आणि गंभीर राहून प्रत्येक संकटाला सामोरे जाण्याची जिद्द बाळगून त्यांनी अवघ्या तीन वर्षांत अराजकता नष्ट करण्यात यश मिळवले आणि आपल्या प्रशासनाची प्रतिष्ठा आणि सन्मानही अबाधित ठेवला.