महर्षी धोंडो केशव कर्वे यांची माहिती Dhondo Keshav Karve

            आता मात्र महर्षी धोंडो केशव कर्वे  खऱ्या अर्थान सुधारकांच्या वर्तुळात कार्यरत झाले होते. ते तरुण होते. त्यांनाही जीवनसाथीची आवश्यकता होती. त्यांच्या मनातले विचार मात्र वेगळ्याच दिशेने वाहत होते. समाजातील बाल-विवाह, विधवा यांची स्थिती त्यांना दिसत होती. त्यांच्या हृदयात माणुसकीच्या वेदना जागत होत्या. कारण बालविधवांसाठी केवळ अंधारकोठडीच्या नरकयातनाच होत्या.

            ‘लग्न’ या शब्दाचा अर्थही जिला माहीत नाही, अशा विधवा बालिकेचे केशवपन होत असे. तिचे दर्शनही अपशकुनी मानले जाई. युवक कर्त्यांनी जेव्हा आपल्या एका मित्राच्या पत्नीला अशा विकल स्थितीत मरताना पाहिले, तेव्हा त्यांना कळून चुकले की फक्त बोलून, भाषणे ठोकून यावर काहीही परिणाम होणार नाही. प्रत्यक्ष कृती आवश्यक आहे.

            सरकारने विधवा विवाहाला अनुमती दिली होती. पण समाजाने त्याचा स्वीकार करणे महत्त्वाचे होते. नातेवाईक, सगेसोयरे, साथीसंबंधी, दोस्त सगळ्यांचीच भीती वाटत होती. शेवटी कर्त्यांच्या मनाचा निश्चय झाला. त्यांनी कोणालाही न कळविता, कोणाचाही सल्ला घेतल्याशिवाय स्वतः विधवेशीच विवाह करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांना पंडिता रमाबाईंच्या ‘शारदा सदन’मध्ये विधवांना शिक्षण प्रशिक्षण दिले जाते हे माहीत होते.

              तिथे त्यांचे मित्र नरहर पंत यांची लहान भगिनी गोदूबाई (गोदावरी) शिकत होती. गोदूबाईचा पहिला विवाह वयाच्या आठव्या वर्षी झाला होता व केवळ तीनच महिन्यांनी ती विधवा झाली होती. या गोदावरीशी १३ मार्च १८९३ रोजी पुण्यातील प्रसिद्ध विद्वान डॉ. भांडारकर यांच्या घरी म. कर्त्यांनी लग्न केले. महाराष्ट्रातील अनेक अग्रणी समाजसुधारक या समयी वधूवरांना शुभाशीर्वाद देण्यासाठी उपस्थित होते. आता गोदूबाईची ‘सौ. आनंदीबाई धोंडो कर्वे’ झाली.

लग्न तर क्रांतीच्या जिद्दीने झाले, पण समाजाची मनोवृत्ती एकदम कशी बदलणार! समर्थकांपेक्षा विरोधकच अधिक. या विवाहाने संपूर्ण महाराष्ट्रात वादळ उठले. मुरुड ग्रामस्थांनी तर त्यांच्यावर बहिष्कारच घातला. संबंधी, नातेवाइकांना भेटणेही मुश्कील झाले. अस्पृश्यांप्रमाणेच समाज त्यांना वागवू लागला. आनंदीबाईच्या वडिलांनाही एक रुपया सामाजिक दंड द्यावा लागला.

हा असा विरोध होणार हे तर त्यांना माहीतच होते. चुकीच्या सामाजिक परंपरांना मुळातच उखडून टाकण्यासाठी तसेच कठोर परिश्रम हवेत याची दोघांनाही जाणीव होती. आता परिस्थितीला तोंड देण्यासाठी ‘एकास दोन भले’ म्हणून तयार झाले आणि समाजसेवाकार्यात उडी घेतली. 

maharshi dhondo keshav karve a great social reformer